“Veto”ya Amerîkî di Encûmena Ewlekariyê de projeya Cezayîrê ya derbarê agirbesta li Xezzeyê hilweşand

Civata Ewlekarî ya Neteweyên Yekbûyî pêşnûmaya biryarê ya ku Cezayîrê pêşkêş kiribû, bi mebesta pêkanîna agirbesteke bilez li Zîvala Gazayê, qebûl nake, ji ber ku Amerîka “veto”ya xwe ya li dijî pêşnûmeya biryarê radike.

Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê di Konseya Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî de pêşnûmeya Cezayîrê ya ku banga agirbesta lezgîn li Xezzeyê kiribû, li dijî biryarnameyê “veto” bikar anî, betal kir.

Proje biryara Cezayîrê di civîna Encûmena Asayişa Navdewletî de, îro Sêşemê, dengdan li ser hat kirin, ku encamên dengdanê bi erêkirina 13 endaman hat ragihandin, Amerîka nerazîbûn nîşan da û Brîtanya jî ji dengdanê dûr ket.

Nûnerê Cezayîrê li Netewên Yekgirtî Ammar Benjameh got ku welatê wî dê careke din daxwaza rawestandina rijandina xwînê li Filistînê bike heta ku Encûmen berpirsiyariya xwe bigire ser milê xwe û agirbesteke bilez bisepîne û got ku “Encûmena Ewlekariyê nikare dilrehet be.” di parastina aştiyê de.”

Got jî: proje biryarê ku pêşkêşî Encûmena Ewlekarîyê hatiye kirin, daxwaza agirbesteke mirovî û derbasbûna bê astengî ya alîkarîyan bo hemû deverên zîvala Gazayê dike, herwiha daxwaza rêgirtin li awarebûna bi darê zorê û pabendbûna bi rêkarên ku ji alîyê Dîwana Dadwerî ya Navdewletî ve hatine dayîn.

Wî diyar kir ku “mehek piştî biryara Dadgeha Navdewletî, ti guhertinek li ser erdê nemaye”, û tekez kir ku “ew dem hatiye ku Encûmena Ewlekariyê berpirsiyariya xwe bigire ser milê xwe.”

Ji aliyê xwe ve, Nûnera Daîmî ya Amerîka li Neteweyên Yekbûyî Linda Greenfield jî got, Washington her agirbesteke demkî red dike, heta ku pêşî girtiyên Israîlî bên berdan.

Wê her wiha got, “Eger peymana pevguhertina girtiyan pêk were, em ê bigihîjin agirbestê”, û da zanîn ku “dibe ku dîplomasî ji ya ku em hêvî dikin dirêjtir bikişîne” û xwest ku “ev danûstandin neyên astengkirin.”

Wê bawer kir ku pêşnûmeya biryara agirbestek bilez “aştiya mayînde nayne, belku dê pevçûna berdewam li Xezayê dirêj bike, û dema derxistina vê biryarê nehatiye.”

Wekî alternatîfek ji pêşnûmeya biryara Cezayîrê, nûnerê Amerîkî pêşnûmeyek pêşkêş kir ku zextê li tevgera Hemasê dike da ku girtiyên Israelisraîlî serbest berde, banga “agirbestek pratîkî di dema xwe de” dike û tevgera Hemasê şermezar dike.

Nûnerê hertimî yê Rûsiyê li Rêxistina Neteweyên Yekbûyî Vasily Nebenzia, Amerîka berpirsê rêgirtin li derketina biryarnameya daxwaza agirbestê li Xezeyê da zanîn û bal kişand ser vê yekê ku şerê Israîlê ji bo pêncemîn meha li pey hev berdewam dike.

Wî bal kişand ser wê yekê ku “bêtir ji 28 hezar qurbanî hene di encama nedana biryara ku daxwaza parastina yasa û sivîlan dike”, û da zanîn ku “Washington sê caran mafê xwe yê veto bikar anî bi behaneya dayîna dîplomasiyê zêdetir.” dem, lê ya ku ew dixwaze ew e ku bêtir wext bide operasyonên leşkerî û rêberan biparêze.”

Wî her wiha diyar kir ku “Amerîka ji bo pêşdebirina armancên xwe yên stratejîk hertim nerazîbûna xwe ji yasa û aştiya navneteweyî nîşan daye.”

Dîplomatê Rûsî tekez kir ku “raya giştî dê Encûmenê efû neke ji ber negirtina tevgerê ji bo rawestandina şer”, û hişyarî da li ser “metirsiya belavbûna şer li nav axa Misrê”.

Herwiha nûnerê Çînê li Netewên Yekgirtî Jean Jun dilgiraniya xwe û dilgiraniya xwe ji nepejirandina pêşnûmeya biryara Cezayîrê nîşan da.

Duh, El-Mayadeen guhertoya dawî ya reşnivîsa biryara Cezayîrê bi dest xist, ku di bendên xwe de agirbestek bilez li zîvala Gazayê ji ber sedemên mirovî destnîşan dike, ku ji hêla hemî aliyan ve were rêzgirtin.

Proje biryarê daxwaza xwe dûpat kir ku hemû alî bi tundî bi erkên xwe yên li gorî yasayên navdewletî tevbigerin, di nav de yasaya navdewletî ya mirovî û yasaya navdewletî ya mafên mirovan, bi taybetî derbarê parastina sivîlan û navendên sivîl.

Di pêşnûmeya biryarê de koçkirina bi darê zorê ya xelkê sivîl yê Filistînê, di nav wan de jin û zarok, red kir, ji ber ku ew binpêkirina yasayên navdewletî û yasayên navdewletî yên mafên mirovan e, û tavilê dawî li van binpêkirinan anî.

Herwiha daxwaza azadkirina bilez û bê şert û merc ji hemû girtiyan dike, û daxwaz dike ku hemû alî bi erkên xwe yên li gor yasayên navdewletî li hember hemû kesên ku hatine girtin û rêz li mafên wan ên mirovî bigirin.

Pêşnûmeya biryarê her wiha tekezî li ser misogerkirina gihandina alîkariyên mirovî yên tam, bilez, ewledar û bê asteng ji bo tevahiya Zîvala Gazayê dike, û her weha pabendbûna bi vîzyona “çareseriya du dewletî” dide.