Pêgîriya Zerîfi li ser pêwîstiya berxwedana li hemberî kiryarên neqanûnî yên Amerîkayê

پێداگری زەریف لەسەر پێویستیی وەستان له‌ هه‌مبه‌ر هەوڵی نایاسایی ئەمریکا

Mihemed Cewad Zerîf wezîrê karên derve yê Îranê li bijartiyên nû yên parlemanteriya meclisa dehem ser navê “ pêvajoya qanûndanînê, pêwîstî û rêbazên wê“ got: Di rewşa niha da yek ji ewlewiyetên girîng ên me garantîkirina cihanîna durist a rêketinama navokî ji aliyê welatên rojavayî va ye.

Wezîrê karên derve yê Îranê li vê konfransê ku vê sibê li Têhranê destpê bû, her wiha got: Eva ku Îran ji boykotan xilas bûye, bûye sedema dilgiraniya hin welatan, ji ber ku hin kom û welat tewişî bibûn ku pê plana tiransina welatan ji Îranê siyasetên xwe bidomînin û roja îro jî bi dû viya ne ku Îranê xeterek jibo navçê bidin nasandin. Gotinên wezîrê karên derve yê Îranê li konfiransa parlimanterên nû li meclisa şêwra islamiya Îranê di çarçova kiryarên bikîn ên Amerîkayê li dijî Îranê piştî rêketinama navokî, dikarin bên nirxandin. Dijberiya Amerîkayê li hemberî Îranê lihevaliyayî ye ku heke bidome dikare dûhatên dilgirankir bi xwe ra bîne.

Nameya ku pêncşema buhurî ji aliyê Xulamelî Xoşrû sefîr û nunerê dayimî yê Îranê va li NY ser navê Tevgera Qeydnenasan radestî serokê giştî yê NY hat kirinê, di rastiyê da balê dikişîne ser vê meseleyê. Ji ber girîngiya vê mijarê, nunerê Îranê xwestiye ku daxûyaniya hanê wek belgeya Civata Giştî û Konseya Ewlehiya NY bê weşandinê.

Tevgera Qeydnenasan li daxûaniya hanê pêkutî kiriye ku zevtkirina daraiyên Banka Navnedî ya Îranê ji aliyê Amerîkayê va neqanûnî ye û dikare bibe sedema bêistiqrarî û aloziyê li peywendiyên navnetewî û lawaziya hikimdariya qanûnê li asta navnetewî.

Dîwana Bilinda Amerîkayê, 20 Nîsana buhurî piştrast kir ku dadgehên Amerîkayê dikarin li warê şopandina daxwaz û dozvekirina malbatên goriyên qaşo sûcên têrorîstî, daraiyên zevtkirî yên Îranê wek xeramet bi kar bînin. Di encama êrişa ser pêgeha hêzên deryayî yên Amerîkayê li Beyrût ku 23`ê Cotmeha 1983`yê pêk hat da hejmarek hêzên deryayî yên amerîkî hatin kuştinê. Di sala 2003`yê da Dadgeha Fêdêral a Amerîkayê bi hikmekî ragihand ku Komara Islamiya Îranê alîkarî daye pêkanîna Hizbulahê û ev saziya ji aliyê Amerîka û Fransayê va li babeta bombdanîna li pêgeha hêzên deryayî yên Amerîkayê li Beyrûtê hat tawanbarkirin. Wezareta karên derve ya Amerîkayê jî ev pêngav û biryara dadgehên amerîkî anegorî qanûnên navnetewî wesif kir.

Zevtkirina daraiyên bilokekirinî yên Îranê li bankên Amerîkayê, her wiha sistî û derengiya li cihanîna sozên têkildarî rêketinama navokî û dewama destwerdana li danûistandinên malî û ticarî yên Îranê li derveyî Amerîkayê ji wan kiryarên Amerîkayê ne ku bûne sedema nerazîbûna tund a Îranê.

Çawan ku wezîrê karên derve yê Îranê pêkutî kiriye, Îranê heq heye ku jibo vegerandina mafên xwe û parastina berjewendiyên gelê xwe tivdîrên qanûnî li hemberî karên neqanûnî yên berdewam ên Amerîkayê bigire ber xwe.

Alozkirina qanûnên dirafî û bankî û berçavnegiritna sozên navnetewî di vî warî da tenê beşek ji kiryarên neqanûnî yên Amerîkayê li asta navnetewî ne. Ev kiryarana berî viya jî di warê destwerdanên Amerîkayê li berpirsiyên Ajansa Navnetewî ya Enerjiya Atomê (IAEA) bibûn sedema nerazîbûnên tund ên Tevgera Qeydnenasan û weşandina daxûyaniyên curbicur di vî warî da.

محەممەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران لە کۆبوونەوەی هەڵبژێردراوانی مەجلیسی دەهەم وەک ڕەوتی یاسادانان – پێداویستییەکان و ڕێکارەکان، وتی : لە بارودۆخی ئێستا دا یەکێک لە ئەولەویەتەکانی گرینگی ئێمە سەرنج دان بە دەستەبەرکردنی جێبەجێ کرانی دروستی بەرجام لەلایەن وڵاتانی ڕۆژاواییە .

وەزیری دەرەوەی ئێران لە کوبوونەوەیەک دا کە ئەمڕۆ شەممە دەستی پێکرد وتیشی: ئەمەی کە ئێران لە بایکۆتەکان ڕزگاری بووە هۆی نیگەرانیی هەندێ وڵاتە چون هەندێ لەتاقمەکان و وڵاتان فێری ئەوە ببوون کە بە پێی گەڵاڵەی لە ئێران ترسێنی سیاسەتەکانی خۆیان درێژە پێ بدەن و ئەمڕۆش بە دوای ئەمەدان که ئێران وەک مەترسیەک بۆ ناوچە بناسێنن .

وتەکانی وەزیری دەرەوەی ئێران لە کۆبوونەوەی هەڵبژێردراوانی مەجلیسی دەهەم ، لە چوارچێوەی هەوڵی دوژمنکارانەی ئەمریکا بە دژی ئێران دوای بەرجام ، جێی لێکدانەوەو سەرنج دانە .

هەڵوێستی دژە ئێرانیی ئەمریکا توێژ و ئالی جۆربەجۆری هەیە کە ئەگەر بێت و درێژەی هەبێت دەتوانێ کارتێکەریی جێی نیگەرانی بەدواوە هەبێ .

نامەیەک کە پێنج شەممەی ڕابردوو لەلایەن غولامعەلی خۆشرۆ باڵوێزی و نوێنەری هەمیشەیی ئێران لە ڕێکخراوی نەتەوەکان لەلایەن بزووتنەوەی بێ لایەنەکان ڕادەستی سکرتێری گشتی ڕێکخراوی نەتەوەکان کرا لە ڕاستی دا ئاماژە بەم پرسە دەکات .

لەبەر گرینگایەتیی ئەم پرسە، نوێنەری ئێران داوای بڵاو بوونەوەی بەیاننامەی باسکراوی کرد وە ک سەنەدی کۆگەی گشتی و ئەنجومەنی ئاسایش .

بزوتنەوەی بێ لایەنەکان لە بەیاننامەی باسکراودا دەست گرتن بەسەر ماڵ و سامانی بانکی مەرکەزیی ئێران لەلایەن ئەمریکا بە هەوڵێکی دەستدرێژکارانەیە کەدەتوانێ بوارسازکەری بێ سەقامی و ئاڵۆژی لە پێوەندی نێودەوڵەتی و لاوازکردنی حکومەتی یاسا لە ئاستی نێودەوڵەتی بێت .

دیوانی باڵای ئەمریکا بیستەمی ئاڤریلی ڕابردوو پێداگری کرد دادگەکانی ئەمریکا دەتوانن لە پێ و شوێن گرتنی سکاڵای قوربانیانی بە ناوی تاوانی تیرۆریستی، لە دارایی دەستبەسەرداگیراوی ئێران وەک شوێنی دانی زیانبایی کەڵک وەرگرن .

لەپەلاماری تەقینەوەیی بۆ سەر بنکەی هێزی دەریایی ئەمریکا لە بەیروت لە بیست و سێیەمی ئوکتوبەری ساڵی 1983 ژومارێک مارینزی دەریایی ئەمریکا کوژران .

لەساڵی 2003 دادگەی فیدراڵی ئەمریکا لە حوکمێک دا ڕایگەیاند کۆماری ئیسلامیی ئێران یارمەتی داوەتە دامەزرانی حیزبوڵڵا و ئەم ڕێکخراوەیە لەلایەن ئەمریکا و فەرەنسا بە بۆمب دانان لە بنکەی هێزی ئەمریکی لە بەیرووت تۆمەتبار کرا .

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاش ئەم هەوڵەی دادگەی ئەمریکی سازگار لەگەڵ یاسا نێودەوڵەتییەکان زانی .

زەوت کردنی داراییەکانی دەست بەسەرگیراوی ئێران لە بانکەکانی ئەمریکا ، هەروەها هاوکاری لە جێبەجێ کردنی بەڵێنەکانی ” بەرجام” و درێژەی دەستێوەردان لە هاوکاری ماڵی و بازرگانی ئێران لە دەرەوەی ئەمریکا لە نموونەی هەوڵەکانی ئەمریکایە کە بەتوندی لەلایەن ئێرانەوە ڕەخنەی لێگیراوە.

هەر ئەو جۆرەی وەزیری دەرەوەی ئێران پێداگری کردووە ئێران مافی خۆی بە گرتنەبەری ڕێ وشوێنی یاسایی لەبواری هاتنەدی ماف و پاراستنی بەرژەوەندیی خەڵکی ئێران بەرامبەر سەپاندنی نایاسایی هەمیشەیی ئەمریکا ، پارێزراو دەزانێ.

ناکۆکی و کێشەسازکردن لە یاساکانی دراڤی و بانکی و لەبەرچاونەگرتنی بەڵێنەکانی نێودەوڵەتی لەم بارەوە تەنیا بەشێک لە هەوڵەکانی دوژمنکارانەی ئەمریکا لە گۆڕەپانی نێودەوڵەتییە.

ئەم هەڵوێستانە پێشتریش لە بواری دەستێوەردانەکانی ئەمریکا لە بەرپرسایەتییەکانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ناڤۆکی بووەتە هۆی نیگەرانی و ناڕەزایەتی بزووتنەوەی بێ لایەن و بەیاننامەی جۆربەجور لەم بوارەدا بڵاو کرایەوە .

ئێستا ئەم نیگەرانییە لە پرسی زەوت کردنی نایاسایی ماڵ و داراییەکانی ئێرانیش ڕاگەیەندراوە .

قسەکانی ئەمڕۆی زەریف و بەیاننامەی بێ لایەنەکان لەم بارەوە کە پێکهاتەیەکی نیزیک بە دوو لەسێی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پێک دێنێ نیشاندەری قووڵایی ڕەش بینی بە ئەمریکا و پێداگری لەسەر پێویستی وەستان بەرامبەر هەوڵی تێکدەرانەی ئەمریکا لە گۆڕەپانی نێودەوڵەتییە

(BANGÊ ÎSLÂMİ)